Rozwój chwytu w pierwszym roku życia.

Troszkę dokładniej dla bardziej dociekliwych:

U niemowlęcia najpierw wykształcają się ruchy głowy, potem dopiero ruchy rąk zmierzające do chwytania przedmiotów i manipulowania nimi.

Ręce noworodka - niesprawne, niezbyt ruchliwe, mocno zaciśnięte w piąstki i maluch rzadko je otwiera. Obecny do końca 3 miesiąca odruch Moro - na nagły bodziec maluch rozrzuca ręce na boki i otwiera dłonie, a potem znów przywodzi je do siebie, tak jakby coś obejmował. dziecko silnie zaciska dłonie na przedmiotach - odruch chwytny, nie próbuje niczego samodzielnie chwytać.

W drugim miesiącu życia ręce coraz częściej wykonują gwałtowne ruchy. Dziecko ruchami przypadkowymi może zaczepiać przedmiot rączką, zatrzymywać na nim swój wzrok, a dłonie zaczynają się samoistnie otwierać, choć trwa to jeszcze bardzo krótko.

W trzecim miesiącu życia dłonie dość często otwierają się, a coraz rzadziej zamykają w piąstki. Dziecko nie potrafi chwytać, ale włożony w dłonie przedmiot zdolne jest przez chwilę utrzymać. Nie bierze jeszcze samodzielnie zawieszonej zabawki, nie sięga po nią, ale przypadkowo potrącając uczy się wyciągania rąk do przedmiotu. Chwytanie to umiejętność poruszania odpowiednimi mięśniami, a ręka ma ich wiele. Dziecko obserwuje własne ruchy, wyciąga ręce przed siebie, odwraca je, otwiera i zamyka, porusza przedmioty. To pierwszy krok w rozwoju koordynacji oko - ręka.

W trzecim i czwartym miesiącu życia niemowlę potrafi nadal tylko przez krótki czas utrzymać włożony mu do ręki przedmiot. Najmocniej trzyma palec środkowy, serdeczny i mały, zaś kciuk i palec wskazujący nie biorą udziału w utrzymaniu przedmiotu w dłoni.
Czteromiesięczne niemowlę zdolne jest chwytać zabawkę oburącz i oglądać ją. Wszystkie przedmioty bierze do buzi. Około 4 - 5 miesiąca życia, z chwilą wygaśnięcia odruchu chwytnego, rozpoczyna się bardzo długi okres kształtowania się chwytu dowolnego (kontrolowanego), polegający na świadomym ruchu wyciągania ręki w kierunku przedmiotu - w leżeniu na brzuchu i na plecach. W tych pozycjach oraz w późniejszych (czworakowanie, siad, stanie) prawidłowy ruch sięgania po coś jest uzależniony od dobrej kontroli ustawienia głowy.

W wieku pięciu miesięcy niemowlę na widok zabawki samo wyciąga ręce i usiłuje ją chwycić. Są to jeszcze nieudolne ruchy, bo rączki poruszają się niepewnie, dotykają przedmiotu i opadają, by znów skierować się ku zabawce. Nie powinniśmy wówczas spieszyć się z pomocą, bowiem ćwiczenie kolejnych prób złapania zabawki już staje się doskonałą zabawą, która może jednocześnie uczyć wytrwałości.
Zabawki nie muszą być już zawieszane, wystarczy, że znajdują się w pobliżu dziecka. Dziecko chętnie chwyta dwie zabawki jednocześnie (do obu rąk), a ułożone na plecach wymachuje zabawką i zdolne jest przekładać ją z ręki do ręki, kiedy ją upuści usiłuje znaleźć (szuka wzrokiem i rękoma). Leżąc na brzuchu ogląda zabawkę i postukuje nią o podłoże. Pasja chwytania staje się bodźcem do tego także by pełzać, kłaść się, posuwać na pośladkach, a później kroczyć. W okresie tym niemowlę posługuje się chwytem określanym jako chwyt dłoniowy. Chwytają palce od II do V. zaś kciuk jest przywiedziony do trzymanego przedmiotu.

Do szóstego miesiąca życia posługuje się mniej więcej w jednakowy sposób obiema rączkami. Rzadko przejawia preferencje dla jednej z rąk. Wykorzystuje wszystkie swoje umiejętności, by zdobyć upragniony przedmiot. Po upływie pół roku dziecko zaczyna trzymać przedmioty podobnie jak dorośli i zdolne jest przeciwstawiać swój kciuk pozostałym palcom. Zabawka dla dziecka półrocznego jest interesująca tylko przez chwilę. Dziecko zadowala się tym, że ją chwyci, obejrzy, przełoży z ręki do ręki, possie, potrząśnie, postuka nią i odrzuci. Najbardziej charakterystyczne w tym okresie jest samo postukiwanie zabawką o siebie, podłoże, lub inny przedmiot znajdujący się w pobliżu.

Od szóstego miesiąca życia niemowlę opanowuje już chwyt promieniowo - dłoniowy. Charakteryzuje się on tym, że przy zgiętym nadal dłoniowo nadgarstku palce od II do V pchają trzymany przedmiot w kierunku opozycji kciuka i promieniowej strony dłoni. Dziecko czasami prostuje swój nadgarstek i wykonuje swoje pierwsze ruchy przywiedzenia i odwiedzenia kciuka.

Około 7 miesiąca życia można już zaobserwować charakterystyczne, choć jeszcze niezgrabne próby chwytu małych przedmiotów. Dziecko, chcąc chwycić np. maleńką piłkę, „grabi” ją do środka dłoni z przywiedzionym i zgiętym kciukiem oraz ze wszystkimi zgiętymi palcami (niekiedy prostuje II i III palec).
Pod koniec trzeciego kwartału dziecko coraz sprawniej manipuluje, potrafi dobrze chwytać i zaczyna fascynować się wyrzucaniem różnych przedmiotów. W treningu wyrzucania, który jest typowym rozwojowym zachowaniem ruchowym małego dziecka, możemy pomóc, cierpliwie podnosząc zabawki, aż samo zaprzestanie bawić się w ten sposób (okres ten nie trwa zbyt długo).

Około 8 miesiąca życia niemowlę posługuje się już chwytem promieniowo - palcowym, a przedmiot jest trzymany między dalszymi odcinkami palców od II do V a kciukiem znajdującym się w opozycji. Nadgarstek dziecka przyjmuje pozycję pośrednią i widoczna jest wyraźnie przestrzeń między trzymanym przedmiotem a dłonią dziecka. W okresie tym wspomniane swobodne ruchy przywodzenia i odwodzenia kciuka w stosunku do innych palców staje się coraz bardziej precyzyjne.. Umożliwia to dziecku chwytanie małych przedmiotów chwytem bocznym, tzw. „nożycowym”.

Dziewięciomiesięczne dziecko Następuje rozwój drobnych, subtelnych i coraz bardziej precyzyjnych ruchów dziecka. Zdolne jest do manipulacji różnymi przedmiotami. Kciuk staje się bardziej aktywny i pełni rolę ważnego instrumentu do poznawania dotykowego zróżnicowanych właściwości przedmiotów, m.in.: powierzchni, temperatury, kształtu, wielkości, faktury, itd.. Dziecko potrafi używać jednocześnie kciuka i palca wskazującego, zręcznie, ale dość mocno trzyma herbatnik, krusząc go. Potrafi już zbierać większe okruchy i wkładać je do ust. W 9 miesiącu życia następuje dalsze doskonalenie się chwytu promieniowo - palcowego. Rozwijają się także ruchy wyizolowane palca wskazującego, konieczne do opanowania chwytu opuszkowego. W prymitywnym chwycie opuszkowym pochwycony przez dziecko przedmiot znajduje się między brzuszną powierzchnią kciuka, zaś palce III, IV i V są wyprostowane.

W dziesiątym miesiącu życia, w wyniku ukształtowania się ruchów w coraz to dalszych odcinkach palców, niemowlę opanowuje chwyt opuszkowy, tzw. „pęsetkowy”. W chwycie tym kciuk wyraźnie przeciwstawia się pozostałym palcom (tzw. pełna opozycja kciuka), a palce III, IV, V są nieznacznie zgięte, by około 12 miesiąca życia, kiedy ukształtuje się doskonały chwyt opuszkowy, przyjąć pozycję całkowitego zgięcia. Umożliwia to trzymanie nawet bardzo małych przedmiotów między koniuszkami a nawet paznokciami palców.

Roczne dziecko chwyta przedmioty i manipuluje nimi pewnie i dość zręcznie, ale trzymanie przedmiotu w obu rękach nie jest jeszcze w pełni opanowane. Dziecko potrafi mazać kredkami po papierze, ustawiać rzędem klocki czy samochody, umie otworzyć pudełko i wyjąć to, co w jego obecności tam włożyliśmy, wyjmie także drobne przedmioty znajdujące się w małym pojemniczku. W tym czasie zaczyna się rozwijać tzw. inteligencja praktyczna, zwana manipulacyjną. Możemy zaobserwować jak dziecko zwinnie i zręcznie przysuwa oddaloną zabawkę, ciągnąc za koc, na którym leży. Niekiedy użyje innego przedmiotu, by przyciągnąć zabawkę (użyje sznurka, kija, innej zabawki, którą ma w zasięgu ręki).


powrót do Ręka, noga, mózg na ścianie, oko na widelcu

na podstawie: poradnik-logopedyczny.pl